نمک سبز یا درار
درار یا دلار یا دلال برحسب گویش مردم ناحیه‌ی شمال خوانده می‌شود. یک چاشنی بسیار خوشمزه که جایگزین نمک شده است و به دلیل استفاده از سبزیجات مختلف طعم بسیار خوبی دارد و مفید است. نمک با سبزیجاتی مانند نعناع ، گیشنیز، خالواش، چوچاق، تهیه می‌شود. اما لازم است که بدانید این نمک در استان گیلان و مازندران متفاوت است. برای تهیه‌ی این چاشنی خوشمزه از نمک یار که یک نوع ظرف سفالی است استفاده می‌کنند، سبزیجات به همراه نمک درون این ظرف ریخته می‌شوند و با کمک سنگ نمک یار سبزی‌ها را به همراه نمک له می‌کنند. از نمک سبز می‌توانید برای سیب ترش، گوجه سبز، سالاد شیرازی، خیار، پرتغال، ماست و دوغ، درون آش ترش که خوراک مخصوص گیلانی‌ها است استفاده کنید. با این تفاوت که برای خوردن میوه‌ها درون درار، چوچاق وجود دارد ولی برای پخت و پز چوچاق را حذف می‌کنند. این نوع نمک به دلیل دارا بودن خاصیت، ضدعفونی کنندگی معده و مجاری تنفسی و ضد نفخ بسیار استفاده می‌شود. مردم شمال کشورمان از این چاشنی زیاد استفاده می‌کنند که آن را به همراه سبزی‌های محلی که هرکدام خواص خود را دارد درست می‌کنند. سبزی دلال شامل گشنیز، جعفری، سیر تازه، اوجی، سوسنبر، کوتکوتو یا خالواش، بوانجیر، چوچاق و نعنا بوده که از آن میان گشنیز، جعفری، سیر تازه و نعنا در همه‌ی شهرها موجود است ولی اوجی، سوسنبر، کوتکوتو یا خالواش، بوانجیر و چوچاق از سبزی‌های محلی هستند که در همه‌ی مناطق کشور نمی‌رویند و به راحتی در دسترس نیستند.
شیوه تهیه دلال
برای تهیه این نوع دلال از: اوجی (پونه وحشی) ۱۰۰ گرم، سرسم (سوسنبر) ۵۰۰ گرم، سیر تازه ۲۵۰ گرم، جعفری ۲۵۰ گرم، نعنا ۱۰۰ گرم، گشنیز ۲۵۰ گرم ، ۱ قاشق غذاخوری نمک استفاده می‌کنند.
ابتدا سبزی‌ها را پاک کنید وسبزی‌هایی که ساقه‌ی آن‌ها نازک و ضخیم نیستند را دور نیندازید. در هنگام درست کردن دلال به این نکته توجه کنید که اگر گیشنیز بیشتر باشد درار شما سبزتر و اگر نعنا بیشتر باشد درار شما تیره‌تر خواهد بود بنابراین به اندازه از این سبزی‌ها استفاده کنید. پس از اینکه پاک کردن سبزی‌ها تمام شد چندین بار بشویید تا کاملا تمیز و ضد عفونی شوند. حال درون آبکش ریخته و اجازه دهید که سبزی‌ها خشک شوند. حال سبزی‌ها را درون نمک یار ریخته و بسایید اگر نمک یار نداشتید از سبزی خوردکنی یا غذاساز کمک بگیرد سبزی‌های شما باید در حدی له شوند که ساقه‌ی آن‌ها دیده نشود. شما می‌توانید سبزی درار خود را بدون ترکیب نمک برای پخت و پزدرون فریزر نگهداری کنید.
ذکر دو نکته لازم است: اگر در تهیه درار خود به سبزی محلی دسترسی نداشته بودید می‌توانید به جای اوجی از ریحان و به جای سرسم یا سوسنبراز نعنا استفاده کنید اگر در ترکیب خود از نمک بهره گیرید مانع از فساد دلال شما می‌شود. برگ این گیاهان را درون ظرفی گلی به نام نمک یار به کمک «مشته سنگ» می‌سابند و نمک را اضافه می‌کنند. بعد آبی که از سبزی‌ها برجای می‌ماند را دور می‌ریزند و سبزی که حالت خمیری گرفته است را به درون شیشه می‌ریزند. که اصطلاحا به آن درار می‌گویند.
خواص هر یک از سبزی‌های دلال
کوتکوتو
به این سبزی در گیلان خالواش می‌گویند. یا به عبارتی خالواش همان پونه است. این گیاه در فصل بهار، برگ‌های جوان و ساق‌های کوتاه دارد و به مرور زمان ساقه‌ی آن بلند می‌شود و گل صورتی می‌دهد. برگ‌های این گیاه تا زمانی که ساقه‌ی آن کوتاه است و گل می‌دهد قابل استفاده است. این گونه گیاه طبعی گرم، نرم کننده و ملین دارد. تقویت کننده‌ی معده و اگر آن را با رب انار ترکیب کنید برای از بین بردن درد شکم مفید است. از دیگر خواص خالواش، می‌توانیم به رفع سوء هاضمه، روان کننده‌ی عادت ماهیانه، ازبین بردن آنفولانزا، جایگزین آنتی بیوتیک‌ها، بادشکن، تحریک کننده‌ی تولید صفرا، تسکین دهنده‌ی درد، از بین بردن تبخال اشاره کرد.
بوانجیر
این گیاه برگ‌های با پرز نرم و لطیف دارد. دارای ساقه‌ی ترد و شکننده که بسیار خوش عطراست. بوانجیر طعمی شیرین، شبیه به مرزه دارد اما بوی آن با مرزه فرق می‌کند. بوانجیر طبعی گرم دارد و با غذاهایی که طبع سرد دارند ترکیب می‌شود.
چوچاق
به چوچاق شوشاخ، شش شاخ، زولنگ، زونا و بوقناق می‌گویند. که در هر فصل ظاهری متفاوت دارد. در فصل پاییز برگ‌هایی شبیه به برگ شاهی و یا اسفناج، بدون ساقه که در زمین چسبیده است و در فصل بهار شبیه به بوته، با برگ‌های تیز است. پس از تمام شدن فصل رویشی این گیاه بوته‌ی خاری با گل‌های آبی مایل به بنفش باقی می‌ماند. برگ‌های چوچاق به علت سفت بودن مزه‌ی خاصی ندارند اما به دلیل داشتن عطر فوق العاده در تهیه خوراکی‌ها به کار می‌روند. از خواص این گیاه می‌توانیم به آرامش بخش اعصاب، محرك قوای جنسی، بهبود بواسیر، تسکین دهنده بیماری‌های رماتیسمی و رفع التهابات، تسکین دهنده‌ی دل درد و ریشه‌ی آن نیز برای تحلیل ورم‌ها مفید است.
اوجی یا پونه‌ی وحشی
این گیاه در کنار جویبارها و زمین نمناک می‌روید. این گیاه علفی و بوته‌ای با برگ‌های بیضی شکل و نوک تیزکه دندانه‌های منظم و کوچک دارد دیده شده است. برگ‌های آن بوی تند و تلخ دارند که بعد از خوردن در دهان احساس خنکی می‌کنید. گیاه اوجی در رفع سردرد و سرگیجه مفید است و دم کرده‌ی آن برای درمان سرماخوردگی و سرفه استفاده می‌شود. طبع این گیاه گرم بوده است و ازآن دردرمان کوفتگی ماهیچه‌ها استفاده می‌شود و برای برطرف کردن سکسکه و برای سوء هاضمه، عفونت‌های مجاری تنفسی، کورک وآبسه، آسم مرطوب، زردی، درد گلو، دردهای عصبی، تاخیرحالت قاعدگی، دردهای ماهانه زنان، ضدعفونی کننده، خلط‌آور، ضد تشنج، اشتها آوربسیار مفید است.
سوسنبر
سوسنبر را به آویشن وحشی، آویشن خزنده، آویشن برکلند می‌شناسند. این گیاه بسیار معطر است که برگ‌های آن گلی، ارغوانی، سفید است که گونه‌ی نعناعیان به حساب می‌آید. این گیاه حاوی پروتئین، ویتامین‌های A، B، C، D، E، K و املاحی همچون فسفر، کلسیم، آهن، سدیم، منیزیم، پتاسیم، روی، مس، منگنز و سولفور است و در درمان بسیاری از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. از گیاه سوسنبربرای ار بین بردن درد و سرمازدگی پا، بی اشتهایی، گرفتگی ادرار، سرفه، آسم، سکسکه، اختلالات معده، اختلالات عصبی و روحی، ضعف و خواب آلودگی، اختلالات کبدی، قولنج و رماتیسم، درد مفاصل، رفع بوی بد پا و سردرد‌های میگرنی و عصبی استفاده می‌کنند.
موارد استفاده سبزی دلال
می‌توان از ترکیب دلال به همراه ماست و خیار دسری خوش طعم درست کرد و در کنار غذای اصلی میل نمود.
سبزی درار را با سکنجبین مخلوط کرده و به همراه کاهو به عنوان یک میان وعده استفاده کنید.
از دلال می‌توانید برای خوردن میوه‌های ترش بهره گیرید. در شمال گوجه سبز بدون هسته را له می‌کنند و به همراه درار، خوراکی خوشمزه‌ای به نام آلوچه دشکن درست می‌کنند.
سبزی درار را به همراه نمک زیاد با خیار مصرف کنید تا سردی خیار گرفته شود.
درشمال از سبزی درار برای تهیه‌ی غذاهایی چون کباب ترش و کال کباب استفاده می‌کنند.
از ترکیب سبزی درار به همراه زیتون پرورده ترکیبی خوشمزه درست کنید و درکنار غذای اصلی خود میل کنید.
استفاده از سبزی درار به مقدار کم در غذاهایی چون کوکوسبزی و قورمه سبزی باعث خوش طعم شدن غذای شما می‌شود.
خواص سبزی دلال عبارتنداز:
پیشگیری و درمان نفخ معده
جلوگیری از ترش کردن و رفلاکس معده به کمک کاهش اسید معده
افزایش تعداد گلبول‌های قرمز
بهبود شادابی پوست و مو
کاهش فشار خون، قند خون و کلسترول در بدن
بهبود عملکرد معده و تقویت سیستم گوارشی
سخن آخر:نمک سبز یا دراریا دلال یک نوع چاشنی گیلانی است که جایگزین نمک است و به دلیل استفاده از سبزیجات مختلف در تهیه این محصول، طعم آن را لذیذ و از مضرات نمک سفید کم می‌کند.
