ارسباران بهشت آذربایجان
دهخدا در لغت‌نامه‌اش می‌گوید: ارسباران اسم منطقهای است در شمال آذربایجان که شاخه‌های رود ارس از آنجا به ارس می‌ریزند. در قدیم به آن قره باغ یا قراجه باغ میگفتند که به معنی جایی است که کوههای زیادی دارد.خود محلی‌ها به منطقه‌شان قره باغ می‌گویند. البته این منطقه تنها برای خوشگذرانی و تفریح انسان‌ها نیست، میتوان گفت زیستگاهی است برای بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری که تنها خانه‌ای که دارند ارسباران است. برای همین یونسکو در لیست زیست‌کره‌های ایران، ارسباران را هم جا داد تا بتواند از آن محافظت کند. چهار شهرستان اهر، کلیبر، ورزقان و جلفا ازشهرستانهای منطقه ارسباران است. محدوده رود ارس حد فاصل جلفا تا مغان و کوههای سبلان، بزقوش و سهند است.
شغل مردم ارسباران
مردم محلی در اطراف جنگل‌های ارسباران زندگی میکنند و شغل اکثرشان دامداری، باغبانی، زنبورداری و ساخت صنایع دستی است.درختان انار و گردو،بوته های تمشک وزغال اخته که کنار جاده ها روییده اند باعث میشود اکثرا توقف کوتاهی داشته باشند تاازاین میوه های خدادادی بچشند.ورودی اکثرروستاها چشمه های کوچک آب خنک به چشم میخورد که اصولا برای شستن فرش وپشم وهمینطورسیراب کردن دامهایشان مورد استفاده خود روستاییان قرار میگیرد.تقسیم کارزنان و مردان هم همانند اکثرروستاییان است که زنان به کارهای منزل ودوشیدن دامهایشان می پردازند وبا فروش پنیرو ماست و کره به درآمدزایی خود کمک می کنند، و مردان هم وظیفه رسیدگی به حیوانات و نظافت طویله را به عهده دارند ودرکنارش برای امرارمعاش به فروش دام و طیورمی پردازند.
گونه گیاهی
گونه های گیاهی ارسباران عبارتانداز: بلوط اوری ، بلوط سفید ، ممرز ، کرب ، کرکو ، کیکم ، سرخدار ، بارانک ، گیلاس وحشی ، آردوج ، بنه ، تیس ، ملچ ، اوجا ، ذغال اخته ، قره غات ، ال ، پر ، ... که تمامی آنها درزندگی انسان کاربردمفیدی دارد.
گونه جانوری
ارسباران ازنظر تنوع گونه جانوری شامل خرس قهوه ای ، پلنگ ، سیاه گوش ، گراز ، شوکا، کل و بز ، کبک دری ، کبک چیل ، قرقاول و... را میشود.
ازنظرتنوع پوششی هم میتوان گفت فقط شامل زنان مسنی میشود که با لباس های محلی ورنگهای متنوع درملاعام حاضر میشوند که دربین محلی ها به اسم شلته معروف است که شامل پیراهن های گشادو بلندی همراه باجلیقه ای که برروی ان سکه دوزی انجام شده است. مردم این منطقه به زبان ترکی آذری صحبت میکنند وپیرومذهب شیعه هستند.
کلیبر
یکی ازشهرهای استان آذربایجان شرقی میباشد که درشمال رودارس واقع شده است. دارای جاذبههای گردشگری معروفی است که قلعه بابک، جنگل آینالو،ودره مکیدی را شامل میشود.
قلعه بابک یاقلعه جمهور
این قلعه که مرکب از قلعه و قصرمیباشد که برفراز قله کوهستان 2300تا3600متربالاتراز سطح دریا قرارگرفته است، جنگلها و درههایی که دراطراف این قلعه واقع شده است زیبایی ان را چندین برابرکرده است و درهرفصلی ازسال بخصوص بهار مورد استقبال گردشگران قرارمیگیرد.
روستای آینالو
روستایی است که در 45کیلومتری کلیبرواقع شده است که نام آن از عمارتی که سال1907 توسط تاجرارمنی، تومانیاس دروینق ساخته شدگرفته شده است. سقف این قصریکه ساخته شده فلزی بوده که نوررامثل آیینه منعکس میکرده است به همین جهت مردمی که برای اولین بار شاهداین عمارت بودند ان را ایینه لونامیدند. جنگل اینالو زیستگاه گوزنهااست که گردشگران بسیاری را جذب خود میکند.
دره مکیدی
دره مکیدی رادرختان میوههایی چون، فنق، سیب، گلابی وحشی، اناروحشی وزغال پوشانده است که زیبایی آن را دوچندان کرده است. گیاهان خودروکه بادست طبیعت جان گرفتهاند درجای جای این دره به چشم میخورد که شامل بومادران، شیرین بیان، آویشن و گل گاو میشود. این دره محل زندگی حیواناتی چون خرگوشف گرگ و روباه نیزاست. دراطراف این دره سرسبزو دلنشین کمپهای اقامتی و آلاچیقهایی تعبیه شده است که مورداستفاده گردشگران و محلیهای اطراف قرارمیگیرد.
اهر
ازشهرهای قدیمی آذربایجان است که نام قدیمی آن اوزانلاربود. این منطقه شامل منظره سرسبز، جاذبههای طبیعی زیبا،آب وهوای خوش وپوشش گیاهی جانوری متنوع است که گردشگران را به خود جذب میکند. ازمناطق گردشگری اهرمیتوان به سد ستارخان ، منطقه گردشگری هوراند، پارک ملی کنتال، کوه کمتال یا کنتال، ارتفاعات قوشاداغ و تالاب قوچ گلی اهر، قلعه پشتاب و قلعه پیشتو اهر، قلعه نودوز یا نقدوز اهر، مقبره و موزه شیخ شهاب الدین اهری، خانه دکتر قاسم اهری، سنگ نبشته سقندل، مسجد جامع اهر، قلعه جوشین و... اشاره نمود. همینطور محصولات این شهرچشم نواز گیلاس افیل، سیب قرمز، گردو، پرورش زنبورعسل، تولید لبنیات مرغوب (کره، خامه و ماست)، تخم‌مرغ محلی، رشته پلویی روستای دیزبین، شیرینی اهری، نان یوخا است.
جلفا
جلفا از شهرهای آذربایجان شرقی است که در حاشیهٔ رود ارس و مرز جمهوری آذربایجان و ارمنستان قرارگرفته است. مهمترین قطب بازرگانی ایران به حساب میآید که قبلا جزئی ازشهرمرند بوده که ازنظر اهمیتهای تجاری، سیاسی وبازرگانی استقلال پیداکرده است. مزارع پنبه بسیاری دراین شهربوده و شغل اکثر افراد بافندگی بوده است که به همین خاطر جولاء نامی بود که به جلفا داده بودند به معنی بافنده، باورود صنعتگران ارامنه به این شهر نام جولاء به جوغاء وبعدها به جلفا شد. مناطق زیبا وگردشگری این شهر آرامگاه ابوالقاسم نباتی، حمام کردشت، کلیسای سنت استپانوس، کلیسای ننه مریم، حمام تاریخی جلفا، کلیسای مریم مقدس، آسیاب خرابه، حمام چوپان، قلعه علی بیک، زیارتگاه بابا یعقوب، برج دوزالی میباشد. وجود کلیساهای متعدد دراین شهر نشان ازاین است که بیشتر مردم این منطقه مسیحی هستند.
ورزقان
یکی دیگراز شهرهای آذربایجان شرقی است که معدن مس، طلا وسنگ آهن را در خود جای داده است که این موضوع باعث استقبال گردشگران داخلی و خارجی ازاین منطقه بکر میشود. به دلیل داشتن آب وهوای بسیار مطبوع و خنک، درتمامی فصول میزبان توریستها میباشد.ازمناطق گردشگری ورزقان میتوان سنگ نوشته سونگون، کاروانسرای ایری علیا، روستای آستمال، مسجدجامع خاروانا، روستا وقلعه کاسین، آغجا قلعه وروستای گل آخوررانام برد. جاذبه گردشگری دیگری که 50کیلومتری ورزقان واقع شده است هفت چشمه نام دارد که متاسفانه درحال حاضرفقط سه چشمه آن باقی مانده وچهارچشمه دیگر خشک شده است.
ماسوله ی آذربایجان (روستای اشتبین)
روستای پلکانی اشتبین که به ماسوله آذربایجان معروف است که متشکل از سه آبادی به نام‌های هراس، سیاوشان و جعفرآباد است. درزمانهی بسیار دور روستا به شکل قلعه بوده که رفتن به آنجا بسیار مشکل بوده است. ازنظرکارشناسان علت نامگذاری اشتبین وجود سه آبادی درآن است. < اوش > درزبان ترکی به معنی سه و < تبین > هم به معنی طایفه است. اما مردم ساکن این منطقه براین باورندکه علت نامگذاری وجود اشتبین دربین سه کوه است، که < اوش > یعنی سه و < بین > یعنی میان. دراشتبین یک گورستان قدیمی و چند کتیبه به خط ثلث مربوط به دوران شاه طهماسب و شاه عباس صفوی، کتیبه‌ی مرمرین آرامگاه خواجه ملک کد خدا وکتیبه‌ای دیگر متعلق به خواجه احمد واقع است ودراین گورستان سنگ نوشتههای قدیمی وجودداردکه متاسفانه به دلیل بی توجهی در نگهداری ازآنها تکههای شکسته آن در گورستان پخش شده است. ازنظرمعماری این روستا وجود بالکنهایی است که جلوی تابش زیاد آفتاب را به داخل میگیرد و باعث خنکی میشود.ازدیگر فضای معماری خانههای این روستا فضایی به نام « بنه‌گاه » یا « بناگاه » است. این قسمت از بنا هیچ روزنه‌ای به خارج ندارد و تنها نورگیر آن، قسمت انتهایی سقف است. محصولات آن شامل انار، انجیر، گردو، آلبالو، زردآلو، انگور، سماق، زغال اخته، ازگیل و توت است. از غذاهای سنتی اشتبین میتوان به آبگوشت، کوفته، آش و کباب اشاره کرد.
سخن آخر: ارسباران جزء آن دسته از مناطق بکری است که هربارهم به آنجا سفرکنید چیزجدیدی برای دیدن ولذت بردن دارد.
